Miðbær Grindavíkur, afmökun hans, umgjörð og uppbygging hefur verið til umræðu hjá bæjaryfirvöldum og íbúum um nokkurt skeið. Mikilvægt er talið að móta framtíðarstefnu um miðkjarna bæjarins þannig að uppbygging og mótun geti orðið farsæl og styrkt bæjarmyndina og samfélagið.
Sem fyrsta skref á þeirri leið ákvað Bæjarstjórn Grindavíkur að leita í smiðju íbúa eftir hugmyndum og áherslum og fór hugmyndasmiðja fram í Hópsskóla þann 30. október 2010. Tæplega 60 manns tóku þátt í umræðum um spurninguna „Hvar er hjarta Grindavíkur og hvernig miðbæ viljum við?"
Skilaboð og hugmyndir sem komu fram á fundinum voru birtar í samantekt ráðgjafafyrirtækisins Alta sem stjórnaði fundinum. Í fréttabréfi bæjarins, Járngerði, 4. tbl. 2010, var gerð ítarleg grein fyrir fundinum í máli og myndum.
Í kjölfarið samþykkti Bæjarstjórn Grindavíkur að móta stefnu um framtíðarþróun og einkenni miðbæjar. Stefnan byggð m.a. á meginskilaboðum hugmyndasmiðjunnar og greiningu Alta á einkennum miðkjarna Grindavíkur. Leitast var við að draga fram áherslur sem miða að bættri tengingu verslunar- og þjónustukjarnans við Víkurbraut og hafnarsvæðis, vel afmörkuðum miðbæ og aðlaðandi og öruggu umhverfi.
Stefna um miðkjarna Grindavíkur var samþykkt á fundi skipulagsnefndar 2. maí 2011 og kynnt á opnum íbúafundi í Hópsskóla þann 24. maí sama ár. Í stefnunni voru dregnar fram tvær sviðmyndir um uppbyggingu í miðbænum. Einnig voru settar fram tillögur að tveimur deiliskipulagssvæðum, annars vegar miðbærinn og hins vegar Hafnargata og nánasta umhverfi.
Haustið 2011 var farið af stað með deiliskipulagsverkefni fyrir miðbæinn sem byggði á þeim áherslum sem lagðar voru með stefnu um miðkjarna Grindavíkur og er afrakstur þeirrar vinnu kynntur hér að neðan.
Skipulagssvæðið er um 4,6 ha að stærð, nær frá Gerðavöllum í norðri og niður fyrir lóð Víkurbrautar 56 (Landsbankans) í suðri. Í austri nær svæði yfir lóð kirkjunnar og fylgir svo Stamphólsvegi að Gerðavöllum. Í vestri markar Víkurbrautin svæðið, lóð Víkurbrautar 31 (Aðal - Brautar) er hluti af deiliskipulagssvæðinu.
Gert er ráð fyrir að heildarbyggingarmagn innan reits geti mest orðið 12.396 m2, þar af eru nýbyggingar 6.645 m2. Alls er gert ráð fyrir að íbúðir geti orðið 25 talsins þar af 2 einbýlishús. Innan deiliskipulagsmarka er gert ráð fyrir allt að 332 bílastæðum sem er í samræmi við þær bílastæðakröfur sem settar eru fram í drögum að skipulagsreglugerð dags. 27. október 2011.
Markmið og áherslur
Deiliskipulagstillögurnar byggja á tillögu íbúafundarins. Megininntak deiliskipulagstillögunnar er að skapa umgjörð um lifandi miðbæ í Grindavík með blandaðri starfsemi; verslun, þjónusta og íbúðir. Lögð er áhersla að uppbygging falli vel að því byggðamynstri sem fyrir er. Gert ráð fyrir að ný byggð verði að mestu tveggja hæða hús en í stöku tilfellum verði heimilaðar þrjár hæðir sem og einnar hæðar byggingar. Einnig er lögð áhersla á að auka umferðaröryggi í miðbænum, draga úr umferð-arhraða og gera gangandi og hjólandi vegfarendum hærra undir höfði. Gerðar eru breytingar á gatnamótum Víkurbrautar og Rán-argötu þannig að umferðinni sé beint niður á höfn. Víkurbraut og Ránargata fá hlutverk aðalgötu og verður hámarkshraði á Ránargötu frá Víkurbraut að Túngötu 30 km/klst. Gert er ráð fyrir yfirbragði þess hluta Ránargötu fái annað yfirbragð með breyttu yfirborði, lýsingu bílastæðum í götu o.fl.
Gatnakerfi er breytt þannig að Víkurbraut tekur sveig og tengist Ránargötu, neðri hluti Víkurbrautar er svo tengd Ránargötu með T gatnamótum. Hámarkshraði dreginn niður í 30 km/klst á öllu kjarnasvæðinu. Tengingarnar verða bættar með breyttri útfærslu gatna, þrengt er að götum þannig að gott samræmi er á milli hámarkshraða og umhverfis, þveranir eru styttri og aukið pláss notað fyrir óvarða umferð.
Markmið Grindavíkurbæjar er að uppbyggingin stuðli að því að:
• Gera Grindavík að aðlaðandi viðkomustað ferðamanna.
• Bæta umferðarflæði í gegnum miðbæinn og niður á höfn.
• Skapa heildstæðan og aðlaðandi miðbæ sem styður við áform um uppbyggingu við Festi.
Almenningsrými endurspegla sérstöðu Grindavíkur.
• Að fjárfestingar við uppbyggingu hvetji til aukinnar uppbyggingu ýmissa aðila í miðkjarna Grindavíkur.
Sem leiðir að meginmarkmiðum deiliskipulagsins eru eftirfarandi skipulagsáherslur settar um samgöngur og almenningsrými: Samgöngur snúast um fyrirkomulag umferðarmála, götur, bílastæði, fyrirkomulag almenningssamganga og gönguleiðir. Til almenningsrýma teljast torg og önnur rými ætluð til almennra nota.
Samgöngur
Lifandi miðbæjar byggir á góðu aðgengi allra umferðarmáta, gangandi, hjólandi eða akandi vegfarendur sem og notendur almenningssamgangna. Nú er vel séð fyrir þörfum þeirra sem nota bíl á kostnað annarra, einkum fótgangandi og hjólreiðafólks. Skipulagstillagan miðar að því að jafna stöðu ólíkra samgöngumáta með því að mæta þörfum þeirra allra.
Dregið verður úr hámarkshraða í miðbænum, götur þrengdar og gönguþveranir styttar til að skapa öruggt og aðlaðandi umhverfi fyrir gangandi og hjólandi vegfarendur.
Gerðar verða breytingar á núverandi gatnakerfi til að bæta flæði milli miðbæjar og hafnar. Lega Víkurbrautar breytist sem og gatnamót Víkurbrautar og Ránargötu og Austurvegar.
Ránargata
Umferðaröryggi Ránargötu verður bætt og henni breytt í aðlaðandi bæjargötu frá Víkurbraut að Túngötu. Á þessum 120m kafla verður Ránargötu breytt úr þremur akreinum í tvær og tenging við Víkurbraut breytt þannig að efri hluti Víkurbrautar og Ránargata mynda samfellda leið niður að höfn. Gatnamót við Austurveg verða einnig einfölduð frá því sem nú er. Umferðarhraðinn á þessum kafla Ránargötu verður færður niður í 30 km/klst gerðar eru yfirborðsbreytingar á götunni við gatnamót Víkurbrautar og fyrir ofan gatnamót við Túngötu. Með þessum breytingum ásamt nýjum byggingum beggja vegna götunnar, þegar til lengri tíma er litið, verður þessi hluti Ránargötu mikilvæg miðbæjargata.
Gangandi og hjólandi
Leitast er við að minnka þörfina fyrir bílaumferð með góðri aðstöðu fyrir gangandi og hjólandi. Einnig er lögð áhersla á að skapa örugga göngutengingu innan miðbæjarsvæðisins. Gangstéttar eiga að vera 2,5 m að breidd að lágmarki. Einnig er lögð áhersla á að mynda skýra gönguleið frá miðbæjartorgi að stjórnsýsluhúsi. Einnig er gert ráð fyrir að miðstöð almenningssamganga verði í miðbænum.
Almenningssamgöngur
Vonast er til að notkun strætisvagna aukist umtalsvert eftir því sem þjónusta þeirra verður bætt. Til að styðja við þá þróun verður komið fyrir nýrri aðstöðu fyrir strætisvagna við Víkurbraut 31.
Bílastæði
Einkabíllinn er ráðandi afl í miðbænum og hefur áhrif á allt yfirbragð hans. Framboð bílastæða hafa verið langt umfram lámarkskröfur. Deiliskipulagið tryggir áfram gott aðgengi að bílastæðum.
Almenningsrými
Lykilþáttur í skipulagstillögunni er gerð nýrra aðlaðandi almenningsrýma í miðbænum. Orðið almenningsrými er hér notað sem samheiti yfir svæðin á milli bygginga sem ætluð eru almenningi.
Gróður
Gróður er notaður markvisst til að gefa hlýlegt og vistlegt yfirbragð og til skjólmyndunar. Lögð er áhersla á að gróður falli vel að náttúrulegum gróðri í og við Grindavík. Gróður er lægstur meðfram jöðrum miðbæjarsvæðis en hæstur við nýtt miðbæjartorg til að skapa þar gott skjól.
Lýsing
Götulýsing skal vera látlaus og taka mið að yfirbragði og breidd gatna. Í kjarna miðbæjarins við Festi og kirkju skal samræma gerðir ljósastaura og miða við að heildarmynd verði góð. Lýsing bygginga skal vera hógvær og taka tillit til að byggingar standa þétt.
Götugögn
Götugögn skulu vera einföld, fáguð, sterk og falla vel að ólíku umhverfi. Nota skal takmarkað úrval góðra efna til að tryggja samræmt útlit og langan líftíma. Til einföldunar skal stefnt að því að götugögn geti haft margvísleg hlutverk t.d. sem ljósa- og skiltastólpar. Við hönnun götugagna þarf einnig að huga að því að möguleikum á skemmdarverkum sé haldið í lágmarki og að viðgerðir og viðhald sé einfalt.
Skilti
Halda skal fjölda nýrra skilta í lágmarki og koma reglu á núverandi skilti. Koma skal upp samræmdu skiltakerfi sem er einfalt, fágað og sígilt, með samræmdum stíl hvað varðar efni, letur, grafík og hæð. Þar sem kostur er skal leitast við að samtvinna skilti við götugögn, s.s. polla og ljósastólpa í þeim tilgangi að hafa rýmin sem einföldust og hreinlegust.
Hvað er miðbær?
Miðbær gegnir lykilhlutverki í hverjum bæ sem samkomustaður og hjarta samfélags - þangað sem flestir eiga erindi reglulega. Þar eru tækifæri til að rekast á aðra, eiga óformleg samskipti og skiptast á skoðunum. Miðbærinn skiptir einnig máli fyrir ferðaþjónustu - ferðamaðurinn þarf að finna hvar kjarninn er og þar með hvar þjónustu og afþreyingu er að finna.
Til að þess að miðbær gegni sem best hlutverki sínu bæði gagnvart heimamönnum og ferðaþjónustu þurfa þeir að hafa sterkt aðdráttarafl. Það byggir bæði á áhugaverðri starfsemi og aðlaðandi umhverfi sem endurspeglar menningu hvers samfélags. Til að styrkja aðdráttarafl miðbæjar þarf bæjarmyndin að skera sig frá því almenna; götur, torg, garðar og kennileiti verða að bera þess merki að um lykilstað sé að ræða.
Miðbærinn er andlit hvers bæjar og stór þáttur í ímynd hans. Til að ná markmiðum um lifandi miðbæ er mikilvægt að þar sé bæði margvísleg miðbæjarstarfsemi og þétt íbúðarbyggð sem myndar hefðbundin bæjarrými. Fólk sækir í lifandi miðbæ bæði til þess að sinna nauðsynlegum erindum og dvelja til þess að sýna sig og sjá aðra. Gatan og torgið gegna ákveðnu félagslegu hlutverki fyrir óformleg samskipti þeirra sem fara um miðbæinn, búa þar og starfa. Skjólgóðir og sólríkir staðir og tækifæri til þess að setjast niður utan dyra auka útivistargildi miðbæjarins sem á að vera eitt mikilvægasta útivistarsvæði hvers bæjar.
Miðbær Grindavíkur er vel staðsettur nánast í miðju bæjarins og með greiðar leiðir að öðrum lykilsvæðum bæjarins s.s. hafnarinnar. Ef vel á að takast við að byggja upp lifandi miðbæ í Grindavík er mikilvægt að beina uppbyggingu á afmarkað svæði svo að hægt sé að skapa þá umgjörð sem lýst er hér að framan.
Nýtt torg í lykilhlutverki
Nýtt torg sunnan við Festi mun gegna lykilhlutverki í miðbænum sem skjólsælt og sólríkt almenningsrými. Mikilvægt er að torgið sé í góðum tengslum við starfsemi aðliggjandi húsa. Vanda skal frágang torgsins með götugögnum, yfirborðsmeðhöndlun og gróðri.
(Grein úr 3. tbl. Járngerðar).